Mekke dönemi
BİRİNCİ VE İKİNCİ AKABE BİATI
Cahiliye Arapları her yıl hac mevsiminde Kâbe’de toplanır haccederlerdi. Bu mevsimde Mekke’de ticaret için panayır da kurulurdu. Yine böyle bir hac mevsiminde Hz. Peygamber Mekke dışından gelen insanları tek tek dolaşarak İslâm’ı anlatıyordu. Medine’den gelen bir grup insana da anlattı ve onlar müslüman oldular. Bunlar Medine’ye altı müslüman kardeş olarak döndüler.
Kısa sürede Medine’de İslâm duyuldu ve her evde konuşulmaya başlandı. Medine’de iki büyük kabile yaşıyordu; Evs ve Hazrec Medine’de ayrıca Yahudiler de vardı. Medineliler Yahudilerle temasta olduklarından, yakında bir peygamberin çıkacağını biliyorlardı. Bu yüzden İslâm’ın yayılması Medine’de daha hızlı oldu ve Medine’li müslümanlar bir yıl sonra Mekke’ye on iki kişi olarak tekrar geldiler. Bu defa aralarında Evs ve Hazreç’in her ikisinden de müslüman vardı. İki düşman kabîle İslâm sayesinde kardeş olabilecek, düşmanlıklar ortadan kalkacaktı. Bu on iki müslüman Mekke dışında Akabe denilen yerde geceleyin Hz. Peygamber’le bir görüşme yaptılar ve Peygamber’e söz verdiler: “Allah’a hiç bir şeyi ortak koşmayacaklar; hırsızlık yapmayacaklar, zina etmeyecekler, ırza geçmeyecekler, çocukları öldürmeyecekler, iftira etmeyecekler, haktan ayrılmadığı sürece Peygamber’e itaat edeceklerdi. Bunların karşılığında onlara Cennet vardı. Bu Birinci Akabe Bey’atına katılanlar Medine’ye dönerken Hz. Peygamber Habeşistan’dan yeni dönen Mus’ab b. Umeyr’i de onlarla birlikte gönderdi. Mus’ab’ın görevi, Medineli müslümanlara dinlerini öğretmek ve İslâm’ı diğer Medinelilere ulaştırmaktı. Mus’ab, Medine’de 11 ay kaldı ve hac mevsimi öncesinde Mekke’ye döndü. Resulullah’a bir yıllık raporu şu cümleyle özetledi: “Medine’de İslâm’ın konuşulmadığı tek ev kalmadı ya Resulullah” Bir ay sonra da Medine’den yetmiş üç erkek sekiz kadından oluşan bir heyet hac münasebetiyle Mekke’ye geldi ve İkinci Akabe bey’atı gerçekleştirildi. Medine’ye döndüklerinde müslüman bir topluluk olarak sorumlulukları büyük olacağından Hz. Peygamber onları grup grup örgütledi. On iki lider seçildi; dokuzu Hazreç’li üçü Evs’li. Bu bey’atın ne anlama geldiğini içlerinden biri diğerlerine şöyle izah etti: “Siz, siyah, kırmızı tüm insanlara savaş açmayı göze alıyorsunuz. Bu yüzden eğer mallarınız eksildiğinde ve bazılarınız öldürüldüğünde onu terkedeceğinizi düşünüyorsanız onu şimdi bırakın. Çünkü onu o zaman terkederseniz; bu, dünyada da ahirette de utanç duymanıza sebep olur. Fakat eğer sözünüzden dönmeyeceğinizi düşünüyorsanız onu alın; çünkü Allah’a andolsun bu, hem dünya hem de âhiret için kurtuluştur.” Onların bu derece tehlikeli sonuçlar doğuracak biatı ise şuydu: Peygamber ve müminler Medine’ye hicret edecekler, onlar da kendilerine gelen bu kardeşlerini sonuna kadar savunacaklardı. Hz. Peygamber’in isteği netti: “Beni, eşlerinizi ve çocuklarınızı koruduğunuz gibi koruyacaksınız. Ben sizdenim siz de bendensiniz. Sizin savaştığınızla savaşır, barıştığınızla barışırım.” Bütün bunların karşılığında Medineli müslümanların mükâfatı Cennet olacaktı.
Bu görüşme ve biattan sonra Mekkeli müslümanlar birer-ikişer, gizli-açık Medine’ye göçmeye başladılar. İslâm’ın Medine’de güçlenip kendi kontrolleri dışında daha da gelişeceğinden korkan Mekkeli müşrikler bu göçü durdurmaya karar verdiler. Ancak bunu başaramadılar. Artık Mekke’de Hz. Peygamber (s.a.s), Ebû Bekir ve Ali dışında pek müslüman kalmamıştı. Müşrikler son kozlarını oynamaya karar verdiler. “Muhammed de Medine’ye gidip adamlarının başına geçerse vay başımıza geleceklere! Ona bu fırsatı vermeden yok etmeliyiz” deyip Hz. Peygamber’i öldürmeye karar verdiler. Ancak Cebrail (a.s)’ın bu komployu haber vermesiyle Resulullah önlemini aldı ve evini kuşatmış olan saldırganların arasından Yâsin suresini okuyarak çıktı. Allah’ın bir mucizesi olarak aralarından geçen Peygamber’i göremediler. Hz. Peygamber Mekke’deki son işleri tamamlamak üzere Hz. Ali’yi geride bırakarak yakın arkadaşı Ebû Bekir’le birlikte Mekke’yi terketti. Ancak Mekkeliler, kaçırdıkları bu adamı öldürene ya da getirene ödüller koyarak etrafa haber saldılar. Peygamberimiz ve arkadaşı Ebû Bekir üç gün Mekke yakınındaki bir mağarada gizlendi ve müşriklerin bulmaktan ümit kestikleri bir anda mağaradan çıkarak Medine’ye yöneldi. Kendisini Medine’de bekleyen müslümanlara bir takım zorluklara rağmen ulaştı ve İslâm’ın “Mekke Dönemi” kapandı. “Medine Dönemi” başladı.
MEKKE DÖNEMI İSLÂMI TEBLIĞIN ILK VE ZORLU DÖNEMIYDI.
Bu tebliğin yöntemini bizzat Allah Teâlâ koyuyor, Hz. Peygamber de Allah’ın gözetimi ile aşama aşama bu görevi yürütüyordu. Dolayısıyla Allah Resulunun bu yönteminden alınacak önemli dersler vardır:
1) Hz. Peygamber müşrikleri öncelikle tek Allah’a kulluğa çağırıyor
Hz. Peygamber müşrikleri öncelikle tek Allah’a kulluğa çağırıyor; onun dışındaki bütün bağlardan kurtulmalarını söylüyordu. Allah’a tam bir teslimiyet olduktan sonra Allah’tan gelecek olan emirleri kabul etmek zor olmazdı. Bu yüzden Hz. Peygamber “Lâ ilâhe illallah” mesajını öne çıkardı. Çünkü toplumun en büyük sapkınlığı birden fazla ilâha tapma idi. Birçok ilâha ibadet eden topluma İslâm’ın getirdiği mesaj şuydu: “Sizin dediğiniz gibi birden çok ilâh yoktur; tek bir ilâh vardır, o da Allah Teâlâ’dır.” Buradan hareketle diyebiliriz ki, bir davetçi davet edeceği toplumun en önemli hastalığını tespit edip yoğunluğu/önceliği o hastalığa vermelidir.
2) Resulullah’a indirilen ayetler kâfirlerin en zayıf noktalarını yakalıyor
Resulullah’a indirilen ayetler kâfirlerin en zayıf noktalarını yakalıyor, ellerini kollarını bağlıyor, inatçı olmayanların inanmaları için ona da hiç bir neden bırakmıyordu. Meselâ, kâinat olaylarını örnek veriyor ve yontulmuş taşlara ibadet edenlere; “Her gün görüp durduğunuz bu kadar olağanüstü olayları yaratan Allah’a boyun eğin” diyordu. Bu, müslümanların her dönemde kullanmaları gereken bir usuldür.
3) Hz. Peygamberin getirdiği mesaj toplumda kabul edilen en güzel, en çekici bir mesajdı
Hz. Peygamberin getirdiği mesaj toplumda kabul edilen en güzel, en çekici bir şekilde sunuluyordu. Kur’an-ı Kerim şiirin revaçta olduğu bu topluma insan yeteneğini geride bırakan bir şiir üslûbuyla indirildi.
4) Davet, öncelikle yakınlardan, güvenilir ,insanlardan başlanarak açıklandı.
Davet, öncelikle yakınlardan, güvenilir temiz insanlardan başlanarak açıklandı. İlk anda bütün bir topluma sunulmadı. Bu da bir davanın yayılabilmesi için öncelikle kendisine sağlam bir zemin hazırlaması, öncü elemanlarını hazırlaması gerektiğini öğretiyor. Hz. Peygamber, Mekke’de fıtratı bozulmamış insanları diğerlerinden ayrı tutarak davette önceliği onlara verdi. Davetçi, tanıdığı ve güvendiği insanlara gitmeli, uzun vadeli yola güvenilir olamayan tanımadığı insanlarla çıkmamalı.
5) Müslümanlar zayıf oldukları dönemlerde kâfirlerin tüm baskılarına sabrettiler.
Müslümanlar zayıf oldukları dönemlerde kâfirlerin tüm baskılarına sabrettiler. Allah onlara bir müddet savaşma izni vermedi. Medine’de sağlam bir zemin hazırlandıktan sonra onlara savaş izni verildi. Gerçi müslümanlar Medine’de azınlıktılar ama artık bir cephede toplanabilmişlerdi. Mekke’de ise darmadağın ve güçsüzdüler. Savaş imkânları yoktu. Bir davanın hazırlık ve örgütlenme safhasında düşmanla fiilî çatışmaya girmeyip her türlü hazırlığını tamamlamak gerektiği sonucunu Resulullahın bu uygulamasından çıkarabiliriz.
6) Resulullah gizli davet döneminde dirençli elemanları çevresinde topladıktan sonra açık davet dönemini başlattı.
Resulullah gizli davet döneminde dirençli elemanları çevresinde topladıktan sonra açık davet dönemini başlattı. Bu dönemde karşı tarafın bütün baskı ve işkencelerine rağmen inancından taviz vermedi. Zira bu dönem açık davet, gizli örgütlenme dönemiydi. Gündüz kâfirlerin karşısına çıkıp; “Sizin taptıklarınız kendilerine bile fayda veremez. Gelin bu yanlış yoldan vazgeçin” diye onların yanlışlığını yüzlerine vuruyor; geceleyin Erkam’ın evinde gizlice toplanıp çalışma programı hazırlıyor, davetin elemanlarına taktikler veriyordu. Bu uygulama bize, İslâm dâvetinin temel özelliklerinden birini öğretiyor: Davet açık, örgütlenme gizli yapılır. Davet için de örgütlenme için de kâfirlerden izin alınmaz.
7) Müşrikler parlemantoları durumunda olan Darün-Nedve’de toplanırlar karar alırlardı
Müşrikler parlemantoları durumunda olan Darün-Nedve’de toplanırlar karar alırlardı. Peygamberimize yaptıkları tekliflerin biri şuydu: “Bu davadan vazgeç, seni “Reis yapalım.” Resulullah taktik gereği bunu yapabilir, gücü elinde topladıktan sonra da getirdiği dini benimsetebilirdi. Ama İslâm açık bir din olduğu için Resulullah bu yola başvurmadı; işkencelere rağmen hakkı söyledi. Daru’n Nedve’de bir yer kapma yerine Darul-Erkam’da kendi meclisini oluşturdu. O halde İslâm davetçileri kâfirlerin kontrolündeki bir harekete katılmamalı, kendi hareketlerinin programını kendileri oluşturmalıdırlar.
8) Müslümanların güçlü olanları Mekke’de güçsüzlerle tam bir dayanışma ortaya koymuş malını-mülkünü ortaya dökmüştü
Müslümanların güçlü olanları Mekke’de güçsüzlerle tam bir dayanışma ortaya koymuş malını-mülkünü ortaya dökmüştü. İslâm’a inananlar kardeş oldular; dünya nimetleri, zenginlikler belli ellerde, kasalarda toplanmadı. Tek gaye vardı; Allah’ın dini egemen olsun. O halde her dönemde bir davaya iman edenler kardeş olduklarının bilincinde olmalı, varlıkta ve yoklukta eşit olabilmeliler. Hedefe ulaşılana kadar dünyalıklardan vazgeçilebilmelidir.
9) Hz. Peygamber, Mekke’de hiç bir insana konumundan dolayı öncelik vermedi.
Hz. Peygamber, Mekke’de hiç bir insana konumundan dolayı öncelik vermedi
Köleleri de zengin efendileri de yanına aldı; çocukları da kadınları da. Ancak İslâm’ın güçlenmesi için ileri gelen eşrafın müslüman olması için de uğraştı, hatta dua etti. Peygamberimizin bu davranışından yola çıkarak şu hükme varılabilir: Davetçi toplumunun yetenekli, üst düzey insanlarını kendi davasına kazandırmak için öncelikler verebilir. Bu da onun müstekbirlere meylettiği anlamına gelmez.
10) Hz. Peygamber’e inanan müslümanlarla aileleri arasında büyük çatışmalar meydana geldi
Hz. Peygamber’e inanan müslümanlarla aileleri arasında büyük çatışmalar meydana geldi. Aile bağları yerine inanç bağı gözönünde bulunduruldu. Bu örneği benimseyen müslümanlar her zaman ve her yerde, inanç bağıyla asabiyet karşı karşıya kaldığı zaman tercihini inançtan yana koymalı varlıklı ailenin çocuğu olan Mus’ab b. Umeyr gibi gerektiğinde ailesini terkedebilmelidir.
Müslümanların bir kısmının işkence ortamından kurtulup daha iyi bir ortamda bulunmak için Habeşistan’a hicret etmesinden şu sonuç çıkarılabilir: Müslümanlar, gerektiğinde müslüman olmasa dahi adâletli, haksızlık yapmayan insan haklarına saygı duyan bir ülkeye iltica edebilirler. Bunu yapmaları o ülkeyi dost edindikleri anlamına gelmez.
11) Hz. Peygamber, Taif seferi dönüşünde Mekke’ye müşrik olan Mut’im’in himayesinde girdi.
Hz. Peygamber, Taif seferi dönüşünde Mekke’ye müşrik olan Mut’im’in himayesinde girdi. Bu da Hz. Peygamber’in müşriklerin emrine girdiğini göstermez. Hz. Peygamber, dininden hiç bir taviz vermediği halde Mut’im ona bir insan olarak sahip çıkmış, Peygamber’den dini ile ilgili bedel istememiştir. Bu sadece karşılıksız yapılan bir yardımdır. Bunun yanında Hz. Ebû Bekir’in benzer bir olayı vardır. İbn Daine Hz. Ebû Bekir’i himayesine alır. Ancak gizliden gizliye ibadetinde serbest olduğunu, ama açıktan açığa Kur’an okuyamayacağını söyler. O zaman Hz. Ebû Bekir onun himayesine ihtiyacı olmadığını, kendisine Allah’ın yeteceğini bildirir. Eğer Hz. Ebû Bekir olayında olduğu gibi müşrikler himaye karşılığında müslümanın inancından, ibadetlerinden vazgeçmesini isterlerse o zaman onların himayesi reddedilir. Günümüzde de kapalı yerlerde (mescitlerde, evlerde) Allah’a ibadeti serbest bırakan kâfirler İslâm’ın toplum hayatına girmesini engelliyorlar. Bunu yaptıklarından dolayı müslümanlarla onların arasında bir düşmanlığın olması gerekir.
MEKKE DÖNEMI, GÜNÜMÜZ MÜSLÜMANLARININ DERS ALACAKLARI BIRÇOK ÖRNEKLE DOLUDUR.
Mekke döneminde inen Kur’an ayetleri daha ziyade inanç temellerini konu edinir. Mekke döneminde kâfirlerin baskısı altında ezilen, hiç bir güvencesi olmayan insanlara hukukî emirler verilmedi. Meselâ bir tesettür ayeti yoktu o dönemde. Çünkü müşriklerin insafına kalan zayıf müslüman hanımların tesettürleri çekip çıkarılabilir ve müslümanlar buna karşı birşey yapamazlardı. Allah müslümanlara uygulanma imkânı olan emirleri veriyordu. Namazı bile gizlice kılan müslümanlara Allah ezan okumalarını emretmedi. Mekke, imanın olgunlaşması, gerçekten inanan insanların ortaya çıkması için bir imtihan dönemiydi. Ama artık İslâm tamamlandı. Günümüzde de müslümanların baskı altında olduğu yerleri Mekke Dönemi ile kıyaslayarak İslâm’ın hukuki emirlerini yok saymak mümkün değildir. İslâm’ın ilk geliş dönemiyle bu dönem bir tutulmaz. Kur’an tamamlanmıştır; müslümanlara farz kılınan yükümlülükler kıyamete kadar geçerliliğini sürdürecektir. Müslümanlara düşen, baskı altında ezildikleri Mekke Dönemini andıran zemin ve zamanlarda bütün güçleriyle İslâmı yaşamaya çalışmak ve bir an önce Medine Dönemini hazırlamaya çalışmaktır. Nefsine uyup, “Mekke döneminde yaşıyoruz” diyerek İslâmî yükümlülüklerden kaçmak çözüm değildir.
